एजेन्सी । ग्यास्ट्रिक अर्थात् पेटको अम्लीय समस्या नेपाली समाजमा अत्यन्त सामान्य मानिन्छ । धेरैले दैनिक जीवनमा ग्यास, अपच, पेट दुख्ने समस्या भोगिरहेका छन् । तर, स्वास्थ्य विशेषज्ञहरू भन्छन् – ग्यास्ट्रिक सामान्य रोग मात्र नभई जटिल अवस्थासम्म पुग्न सक्ने गम्भीर स्वास्थ्य समस्या पनि हुन सक्छ ।
ग्यास्ट्रिक भनेको के हो ?
ग्यास्ट्रिकलाई चिकित्सकीय भाषामा ग्यास्ट्राइटिस भनिन्छ, जसको अर्थ हो पेटको भित्तामा रहेको म्यूकोसाल तहमा सूजन आउनु। हाम्रो पेटले खाना पचाउनका लागि एसिड उत्पादन गर्छ । जब पेटको भित्तामा रहेका सुरक्षात्मक तहहरू कमजोर हुन्छन्, तब एसिडले स्वयं पेटलाई जलाउन थाल्छ, जसबाट ग्यास्ट्रिकको समस्या सुरु हुन्छ ।
ग्यास्ट्रिक दुई प्रकारको हुन सक्छः
तीव्र ग्यास्ट्रिक– छोटो समयको लागि हुने समस्या
दीर्घकालीन ग्यास्ट्रिक– महिनौँ वा वर्षौँसम्म रहने समस्या
ग्यास्ट्रिक हुने प्रमुख कारणहरू
अनियमित खानपान
खालिपेट बस्ने, समयमै खाना नखाने, अत्यधिक चिल्लो, मसलेदार वा फास्ट फुड खाने बानीले पेटको अम्लीय सन्तुलन बिगार्छ।
अत्यधिक चिया, कफी वा मदिरा सेवन
यी पेय पदार्थहरूले पेटको भित्तामा असर पुर्याउँछन् र एसिड उत्पादन बढाउँछन्।
तनाव र मानसिक चिन्ता
मानसिक तनावले शरीरमा एसिडको मात्रा बढाउँछ, जसले ग्यास्ट्रिक बढाउन सक्छ ।
औषधी सेवन
पेनकिलर, एन्टिबायोटिक, वा अन्य औषधीहरू लामो समय लिँदा पेटको भित्तामा असर पुग्छ ।
धूम्रपान र मद्यपान
यी दुबै बानीहरूले ग्यास्ट्रिक उत्पन्न गर्न सहयोग गर्छन् ।
हेलिकोब्याक्टर पाइलोरी नामक जीवाणु संक्रमण
पेटको भित्तामा हुने यो संक्रमण ग्यास्ट्रिकको दीर्घरोगी कारण बन्न सक्छ ।
ग्यास्ट्रिकको लक्षणहरू
पेटको माथिल्लो भागमा जलन वा दुखाइ
बान्ता वा वाकवाकी लाग्ने
डकार आउने
ग्यास जम्ने
भोक नलाग्ने
खानेकुरा नपच्ने
कहिलेकाहीं पेटमा कठोरता महसुस हुने
यदि यस्ता लक्षणहरू दोहोरिरहन्छन् भने तुरुन्त चिकित्सकको सल्लाह लिनु आवश्यक हुन्छ ।
ग्यास्ट्रिक जिनियो भने के हुन्छ ?
धेरैले ग्यास्ट्रिकलाई हल्का रूपमा लिन्छन्, तर दीर्घकालसम्म लापरबाही गर्दा यसले निम्न जटिल समस्याहरू निम्त्याउन सक्छः
पेप्टिक अल्सर
पेटको भित्तामा घाउ लाग्ने अवस्था। यसले रगत बग्ने वा पेट छेडिने खतरा पनि निम्त्याउन सक्छ ।
पेटभित्र रगत बग्ने
कालो दिसा, बान्तामा रगत आउनेजस्ता गम्भीर लक्षण देखा पर्न सक्छ ।
पेटमा प्वाल
ग्यास्ट्रिक अत्यधिक जटिल हुँदा पेटको भित्ता फुट्ने अवस्था आउन सक्छ, जुन आकस्मिक शल्यक्रिया द्वारा मात्र नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
पेटको क्यान्सर
दीर्घकालीन ग्यास्ट्रिक, विशेष गरी एच। पाइलोरी संक्रमणजन्य ग्यास्ट्रिक समयमै उपचार नगरिएमा पेटको क्यान्सरमा रूपान्तरण हुनसक्छ ।
भोक नलाग्ने, शरीर कमजोर हुने, र दैनिक जीवन असहज बन्ने
ग्यास्ट्रिक रोकथाम र उपचार उपायहरू
नियमित र सन्तुलित खानपान
समयमै खाना खाने, हल्का र सुपाच्य खाना खाने बानी बसाल्नु आवश्यक छ ।
मसला, चिल्लो, अत्यधिक तारेका खानेकुरा टाढा राख्नु
पेटलाई थोरै थोरै मात्रा तर धेरैपटक खाना दिनु उपयुक्त हुन्छ ।
तनाव कम गर्नु र पर्याप्त निद्रा लिनु
धूम्रपान, मद्यपान, कफी र चिया कम गर्नु
डाक्टरको सल्लाहबिना पेनकिलर वा एन्टिबायोटिक औषधी नखानु
एच. पाइलोरी परीक्षण गराउनु
यदि बारम्बार ग्यास्ट्रिकको समस्या भइरहन्छ भने यो जीवाणुको परीक्षण गरेर आवश्यक औषधि प्रयोग गर्नुपर्छ ।
योग, ध्यान, वा व्यायाम गर्नु
मानसिक तनाव कम गर्नु ग्यास्ट्रिक नियन्त्रणमा अत्यन्त सहयोगी हुन्छ ।
